با سلام وقتتون بخير
سوالي داشتم
خداوند يکجا ميفرمايد:
ان الله يغفرالله الذنوب الا شرک
و جاي ديگري و در احاديثم داريم
ان الله يغفر الذنوب جميعا
که از امامان و در کتاب ديني دوازدهم ذکر شده است که با توبه همه ي گناهان حتي شرک هم بخشيده ميشود.
الان اين دو امر که باهم تناقض دارند.
تکليف چيست؟ و چرا دو امر تضاد وجود دارند؟

با سلام و تشکر از ارتباط شما با مرکز ملي پاسخگويي به سؤالات ديني و آرزوي توفيق روزافزون.

منظور سوال کننده آيات ذيل در قرآن کريم است که مي فرمايد:
الف: «إِنَّ اللَّهَ لَا يغْفِرُ أَنْ يشْرَک بِهِ وَيغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِک لِمَنْ يشَاءُ وَمَنْ يشْرِک بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَي إِثْمًا عَظِيمًا» [1] يعني: خداوند نمي بخشايد اينکه به او شرک ورزيده شود، اما غير از شرک را بر کساني که مشيّتش اقتضاء کند، مي بخشايد و کسي که به الله شرک بورزد گناه بزرگي را بافته ]و ساخته است.
ب: «إِنَّ اللَّهَ لَا يغْفِرُ أَنْ يشْرَک بِهِ وَيغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِک لِمَنْ يشَاءُ وَمَنْ يشْرِک بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا» [2] يعني: خداوند نمي بخشايد اينکه به او شرک ورزيده شود، اما غير از شرک را بر کساني که مشيّتش اقتضاء کند مي بخشايد، و کسي که به الله شرک بورزد مبتلا به گمراهي عميقي شده است.
ج: «قُلْ يا عِبَادِي الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَي أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»[3]يعني: بگو اي بندگان من که در ظلم نسبت به خود زياده روي کرده ايد از رحمت خدا نا اميد نشويد، چون خدا همه گناهان را مي بخشايد، همانا او غفور و رحيم است. کلمه غفران را ناچار در اين آيات به بخشايش ترجمه کرديم – در مورد موضوع مورد بحث عرض مي کنيم که: خداوند هم «عَفُوّ» و هم «غفور» است، بطوري که فرمود:
«إِنَّ اللَّهَ کانَ عَفُوًّا غَفُورًا»[4]«عفو» معنائي متفاوت با «غفران» دارد، لذا اگر عفو را در زبان فارسي به معناي بخشيدن در نظر بگيريم، طبعاً بايد براي غفران کلمه مانند بخشايش را به کار ببريم. در هر صورت بر حسب ظاهر و در توجه سطحي اوليه به آيات فوق الذکر بنظر مي رسد بين آيه اول و دوم تعارضي با آيه سوم وجود دارد. چون در آن دو آيه گفته شده که خداوند شرک را از بندگانش مورد غفران قرار نمي دهد، اما در آيه سوم گفته شده که خداوند همه گناهان را مورد غفران قرار مي دهد و هيچ گناهي را در آن مستثناء نکرده است. اما اين تعارض ظاهري و توهّمي با توضيحي که ذيلاً مي آيد، برطرف خواهد شد و آن اينکه:
غفران خداوند در مورد گناهان يک وقت مشروط و مقيّد به توبه بنده شده و يک وقت هم اين قيد در آيه اي در کنار موضوع گناه به کار نرفته است. بطوري که در دو آيه اولي يعني آيات ۴۸ و ۱۱۶ سوره نساء موضوع گناهان و غفران آن ها بدون ذکر موضوع توبه به کار رفته است!
اما در مورد آيه سوم يعني آيه ۵۳ سوره زمر، بلافاصله بعد از ذکر موضوع گناهان و غفران آن ها، موضوع توبه و انابه بسوي پروردگار ذکر شده و دستور داده شده که انسان ها تسليم او شوند.
بطور قطع خداوند در صورت توبه بنده و اسلام آوردن او و احراز شرايط لازم، همه گناهان و شرک را هم مورد بخشش و غفران قرار مي دهد. چون اکثر کساني که در زمان شروع دعوت پيامبر اکرم (صلّي الله عليه و آله و سلّم) به او ايمان آوردند و عمل به شريعت او را ملتزم شدند، مشرکان بودند و عده اي هم از اهل کتاب يعني يهوديان و مسيحيان.
پس شرک هم در صورت توبه بنده و اسلام آوردن او مورد غفران قرار مي گيرد. و با اين توضيح روشن مي شود که در حقيقت بين اين آيات تعارضي وجود ندارد.

پي نوشت ها:
1. النساء، آيه ۴۸.
2. النساء، آيه ۱۱۶.
3. الزمر، آيه۵۳.
4. النساء، آيه۴۳.

منبع: پاسخگو