داروین «هدایت غریزه» را اینگونه توجیه می کند که حرکات غریزی اعمالی خود به خودی هستند و بدون دخالت اراده و اندیشه صورت می گیرند مانند اعمال انعکاسی که از موجود زنده سر می زند از قبیل حرکات جهاز هاضمه هنگامی که غذا وارد آن می شود و یا ترشح غدد زیر زبان هنگامی که مثلاً ترشی روی زبان قرار می گیرد و غیر اینها؛ فرقی که هست این است که این سلسله اعمال انعکاسی، بسیط و ساده هستند ولی حرکات غریزی مرکّب و پیچیده اند. تمام حرکات غریزی حیوان در نسلهای پیش حرکاتی انعکاسی و ساده بوده اند، بعدها به تدریج که حیوانات تکامل یافته اند و انواع از یکدیگر اشتقاق یافته اند این حرکات نیز که به صورت عادت در آمده اند به موازات سایر قسمتهای وجودی حیوان تکامل پیدا کرده و طبق قانون وراثت به نسل های بعد منتقل شده اند.

اما ایراد های بسیاری به نظر داروین وارد است، شهید مطهری در جواب داروین می فرماید:

تحقیقات جدید علم وراثت این نظریه را مردود شناخته است چه اینکه ما در مورد انسان مشاهده می کنیم که حرکات عقلانی و ادراکی هیچگاه به صورت غریزه به به نسل بعد منتقل نمی شود و اگر این نظریه درست بود لازم بود که اعمال عقلانی انسان به صورت غریزه به اعقاب منتقل شود و نوزادان انسان کامل ترین حیوانات باشند از لحاظ غرائز و حال آنکه قضیه کاملاً بر عکس است و آنکه از لحاظ هدایت غریزه از همه ناقص تر است انسان است.
و دیگر آنکه حرکات انعکاسی عکس العمل بدن حیوان (مانند ترشح بزاق) در مقابل یکی از مؤثرات خارجی است و حال آنکه حرکات غریزی از عوامل درونی حیوان سرچشمه می گیرد. آیا چه محرک خارجی در بدن حیوان تأثیر می کند که او را به طرف غذا یا لانه ساختن یا نزدیکی جنسی روانه می سازد؟

4) حکیم سهروردی

در میان فلاسفه اسلامی حکمای اشراق یعنی سهروردی و پیروانش پاسخی دارند که #شاید بتوان گفت دقیق ترین نظریه موجود است آنان می گویند:

هدایت غریزه به وسیله یك نوع «الهام غیبی» صورت می گیرد. حکمای اشراق مدعی بودند که تدبیر حیات هر نوع از انواع حیوانات به وسیله یك نور مدبر صورت می گیرد که آن هم بالاخره منتهی می شود به نورالانوار و ذات واجب الوجود(یعنی خدا).

این نظریه از کیفیت این الهام غیبی خبر نمی دهد زیرا در دید هر فیلسوف اسلامی همه چیز به خداوند بازمی گردد اما فیلسوف به دنبال قوانین خداوندی می گردد.
اما اگر هیچکس از راه طبیعی و عادی نتواند به هدایت غریزه پاسخ دهد ناچار باید حکم به «الهام غیبی» داد.

5) فعالیت التذاذی و فعالیت های تدبیری
.
این نظریه ابتدا فعالیت های انسان را به دو قسمت «فعالیت التذاذی» و «فعالیت های تدبیری» تقسیم می کند.
توضیح اینکه فعالیت های التذاذی فعالیت هایی هستند که ریشه در غریزه انسان دارد و انسان برای رفع نیاز درونی خود آن را انجام می دهد که توام با لذت است مانند اینکه تشنه می شود و آب می خورد، گرسنه می شود و غذا می خورد.
اما فعالیت های تدبیری، فعالیت هایی است که ریشه در تدبیر انسان دارد و خود فعل هدف نیست و چه بسا رنج آور باشد اما شخص برای مقصود نهایی آن را انجام می دهد مانند شخصی که خواب لذت بخش را رها می کند و مطالعه می کند یا بیماری که برای رفع بیماری خود داروی تلخ رنج آور را می خورد.
.
این نظریه در مورد هدایت غریزه می گوید:
حركات غریزی حیوان را می توان حركات التذاذی دانست نه تدبیری؛ یعنی حیوانات (بر خلاف انسان) از لحاظ وضع تمایلات و نفسانیات طوری مجهز ساخته شده اند كه از جمیع حركات غریزی خود مستقیما لذت می برند و تمام آن كارها را صرفاً برای همان لذتی كه از خود آن افعال می برند انجام می دهند بدون آنكه از نتیجه و فایده طبیعی عمل خود آگاه باشند و آن را منظور بدارند.
.
شهید مطهری در مورد این نظریه می گوید:
این نظریه را نیز با دلائل علمی نمی توان صد در صد باطل دانست، چیزی كه هست خیلی بعید به نظر می رسد كه حركاتی از قبیل لانه ساختن پرندگان صرفاً التذاذی باشد و حیوان از نتیجه كار خود و قانون كار خود بی خبر باشد زیرا قرائن چنین نمودار می سازد كه حیوان یك مقصود دیگر از كار خود دارد و این كار را برای آن مقصود نهایی می كند و در این كار خود عیناً مثل انسان كه برای یك مقصود نهایی تدبیر می كند و متحمل رنج و زحمت می شود تدبیر می كند و به خود رنج می دهد. بعلاوه روی این نظریه معلوم نیست كه چرا انسان كه قوه عقل و استعداد تدبیر در امور دارد این اندازه از لحاظ تمایلات كه هادی غریزه اوست ضعیف است و حیوان كه این استعداد را ندارد دارای اینهمه تمایلات عجیب شده كه حتی زنبور عسل كه لانه خود را با اشكال مسدّس تنظیم می كند در وجود او تمایلی آفریده شده كه فقط از این نوع كار لذت می برد و او بدون آنكه در شعور خویش فایده این كار را بداند فقط برای اطاعت از آن تمایل مخصوص این كار را انجام می دهد.
.
و در آخر می فرماید:
موضوع «هدایت غریزه» یكی از اسرار آمیزترین مسائل علم الحیات است و خوشبختانه دانشمندان قرون جدیده دست به مطالعات عمیقی درباره رفتار غریزی حیوانات زده اند هر چه مطالعات در این زمینه بیشتر شود زمینه تحقیق فلسفی در ماهیت «غریزه» فراهم تر خواهد شد.