آیا جهان هدف و غایت دارد؟
آیا موجودات کمال می یابند؟
اگر جهان هدف دارد و موجودات کمال می یابند، کمال و تکامل انسان به چیست؟
این سوالاتی است که ذهن هر انسانی را در زندگی به خود مشغول می کند، بسیاری مانند ذیمقراطیس و برتراند راسل این جهان را بی هدف می دانند و دلیلی هم برای پیدا کردن هدف نمی بینند.
.
بسیاری هم برای جهان غایت و هدفی قائل هستند و معتقد هستند برای هر موجودی کمالی است، اما در پیدا کردن فرمول کمال دچار اختلاف شده اند.
فرمول تکامل چیست؟ یعنی انسان و موجودات و جهان خلقت چگونه و با چه ابزاری تکامل می یابند؟
پیش از آغاز سخن در مورد فرمول تکامل، خود لفظ کمال را تعریف می کنیم.
.
به گزارش اکثر مفسرین اهل سنت و تمام علمای شیعه در روز غدیر بعد از آن که پیامبر، امام علی را به جانشینی خود برگزید این آیه نازل شد.
.
ِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ
امروز دين شما را به #كمال رسانيدم و نعمت خود بر شما #تمام كردم و اسلام را دين شما برگزيدم.(مائده/3)
.
گفته شد که هر چیزی به ضدش شناخته می شود، کمال مقابل نقص است اما چیزی که هست ما دو نقص داریم
نقص مقابل کمال
نقص مقابل تمام
برای روشن شدن معنای آنان مثالی می زنم
از نظر اسلام موجودی «تمام» است که همه ی اجزایش وجود داشته باشد و اگر یک جز آن نباشد «ناقص» است مانند ماشینی که بنزین ندارد و یا انسانی که دست ندارد، این یک نقص.
اما چیزی که همه ی اجزایش را هم دارا باشد، یعنی «تمام» باشد، دلیل بر «کمالش» نیست مانند انسانی که تمام اجزایش بدن اش حاصل است اما از اخلاق و معاشرت و رفتار بهره ای ندارد این انسان «تمام» است اما «کمال» ندارد و ناقص است.
پس «کمال» یک کیفیت است اما «تمام» سخن از اجزا است.
چیزی که هست امامت جز آخر اسلام بود که با آن اسلام «تمام» شد و همه ی اجزایش حاصل شد و هم به «کمال» رسید یعنی از لحاظ کیفیت کامل شد
.
پس «کمال» یعنی چیزی همه ی آنچه را که می تواند داشته باشد را داشته باشد، این موجود تکامل یافته است.
.
حال سوال این است فرمول تکامل چیست؟

بحث تکامل از مهم ترین بحث های فلسفه است، این بحث در فلسفه جدید مقام ارجمندی پیدا کرده است، کسانی مانند برگسون فرانسوی برای اصل تکامل اهمیت فراوانی قائل شده اند، عده ای تکامل را با تعبیرات خاصی از قبیل: باز شدن، شکفتن و گسترده شدن تعریف کرده اند.
هربرت اسپنسر فرمول تکامل را به شرح زیر بیان می کند:
.
«نخستین اصل قانون تکامل «تراکم» است یعنی اینکه توده ای از مواد در یک جا جمع شوند و گرد آیند؛ مثلاً سلولهای اولیه ی نطفه در رحم که مرتب تکثیر می شوند و افزایش می یابند مرحله ی تکامل را طی می کنند، قانون دوم «تنوع» است یعنی اینکه اجزاء جمع شده هر دسته ای شکل و وظیفه ی خاص پیدا کنند و نوعی اختلاف و ناهمجنسی میان آنها پیدا شود، همچنانکه نطفه در رحم پس از آنکه مدتی تکثیر یافت و انبوهی از سلولها فراهم شد حالت تنوع و عضو عضو شدن آن پدید می آید و هر قسمتی عضوی را تشکیل می دهد. قانون سوم «انتظام» است که همه ی اعضاء و اجزاء با همه ی اختلاف و تنوع، یک نظم بخصوصی را رعایت می کنند و برای یک هدف واحد کار می کنند».
.
اسپنسر سه مرحله تراکم و تنوع و انتظام را لازمه تکامل می داند اما باید گفت درست است در اکثر موارد تکامل همراه با این موارد است، اما در برخی موارد تکامل همچین ویژگی را ندارد و ثانیا این موارد که گفته شد ویژگی تکامل بود نه ماهیت آن، یعنی جسمی تکامل یابد متراکم و متنوع و منتظم می شود، اما هنوز این سوال بی پاسخ ماند که چه چیز باعث به وجود آمدن این ویژگی ها و تکامل می شود؟

در  فلسفه اسلامی تکامل مقام والایی دارد، رئیس حکمت اسلامی ابن سینا (ره) می گوید:
.
«عالی ترین مبحث فلسفه مبحث غایت است»
.
مفصل ترین بحث های شیخ همین مبحث غایت و تکامل است و هزار سال پیش چنان تحقیق نیکویی راجع به غایت کرده است که امروزی ها نه به محتوی مطالبش می رسند و نه به سبک قلمش.
حال به فرمول تکامل از دید فیلسوف های اسلامی می پردازیم.
.
در یک خط می توان گفت فلاسفه اسلامی معتقدند:
.
«حرکت مساوی تکامل است»
.
ایشان ذات حرکت را تکامل می دانند.
شاید فکر کنید حرکت یک مفهوم ساده و بدیهی است و ابتدا همین حرکات از قبیل راه رفتن و حرکت ماشین ها به ذهن شما بیاید اما همین مفهوم ساده هزار سال است که فکر فلاسفه اسلامی را به خود مشغول کرده است، و حقایقی عجیب تر از افسانه را به ما نشان داده است، حرکت آن چنان عجیب است که جناب ملاصدرا (ره) می فرماید:
.
«فما اعجب من حال هذا الوجود!»
«تعجب می کنم از حرکت، در عین اینکه وجود دارد، معدوم است! و در عین اینکه واحد است کثیر است! در عین اینکه باقی است زایل است و در عین حال تناقض ندارد»
.
اینکه تکامل چیست گفته شد تکامل مساوی حرکت است اما ماهیت حرکت و اقسام آن چیست؟
.
ادامه دارد اگر خدا بخواهد

منبع: https://www.instagram.com/omidsoltani55/